สมุนไพรไทยค่อนข้างจะบูมและดูจะเนื้อหอมเป็นพิเศษ เทรนด์การดูแลสุขภาพกำลังลังมาแรง หลายท่านก็หันมาสนใจ แม้แต่นักธุรกิจทั้งรายใหญ่และรายย่อยที่อยากจะแปรสภาพวิกฤตเศรษฐกิจให้เป็นโอกาส ต่างก็ทยอยเข้ามาร่วมแจมในวงการสมุนไพรด้วยเช่นกัน นัยว่าสินค้าตัวนี้น่าจะเดินในตลาดได้ดี
ชาชงสมุนไพรจัดเป็นสินค้าอันดับต้น ๆ ที่อยู่ในความสนใจของนักดื่มผู้รักสุขภาพทั้งหลาย รวมทั้งนักธุรกิจที่กำลังจะหาช่องว่างทางการตลาดที่ยังพอหลงเหลืออยู่บ้าง ในแง่ของผู้บริโภค ชาสมุนไพร นอกจากจะเป็นเครื่องดื่มประจำวันแล้ว ยังเชื่อกันว่าสรรพคุณของสมุนไพร ที่นำมาทำชาชงนี้จะช่วยดูแลและป้องกันสุขภาพได้ด้วย เรียกว่ากินเพื่อป้องกันก็ได้ กินเพื่อรักษาก็ได้ ประเภททูอินวันในถ้วยเดียว
ชาสมุนไพรจึงเป็นเครื่องดื่มที่น่าลิ้มลองสำหรับนักดี่มหน้าใหม่และยัง อาจหาญเข้ามาเบียดแทรกทดแทนคอกาแฟเจ้าเก่าที่หันมาสนใจดูแลสุขภาพ ไม่อยากติดคาเฟอีน อีกต่อไป เล่ากันว่าผู้บริหารระดับสูงของบริษัทปูนยักษ์แห่งหนึ่ง เป็นผู้ที่สนใจการดูแลสุขภาพแบบแมกโครไบโอติก ที่เน้นการกินอยู่แบบธรรมชาติ มีนโยบายให้บริษัทใช้ชาสมุนไพรรับแขกแทนกาแฟ ตัวท่านเองก็บอกเลิกกับกาแฟหันมาจิบชาสมุนไพรมานานแล้ว ส่วนพนักงานคนใดที่ยังอยากกินกาแฟ ท่านก็ไม่ได้ห้าม แต่ต้องซื้อมาชงกินเองเท่านั้น
ความที่ชาสมุนไพรเป็นได้ทั้งเครื่องดื่มบำรุงสุขภาพและยานี่เอง จึงมีคำถามตามมาว่า ต้องดื่มมากน้อยขนาดไหนจึงบำรุงสุขภาพ ถ้าดื่มเป็นยาต้องใช้มากน้อยเพียงใด ดื่มไปนาน ๆ แล้วจะมีผลข้างเคียงอะไรหรือไม่
เรามาทำความเข้าใจเบื้องต้นกันก่อนว่า การชงชาคือการ สกัดสารออกฤทธิ์จากสมุนไพรด้วยความร้อนในช่วงสั้น ๆ เพื่อไม่ให้สารที่ไม่ต้องการออกมามากเกินไป และพืชไม่ต้องสัมผัสกับความร้อนมากจนเสียกลิ่นและรสชาติ ดังที่เกิดในวิธีการใช้ต้ม ส่วนใหญ่แล้วการใช้วิธีชงแบบชา มักจะใช้ในสมุนไพรที่ต้องการคงความอร่อยของกลิ่นรสไว้เพื่อให้ชวนดื่ม เน้นการบำรุงสุขภาพมากกว่าที่จะใช้เป็นยา ซึ่งในกรณีนี้มักไม่มีอันตรายใด ๆ พืชสมุนไพรที่อยู่ในรูปชาชงแบบนี้ก็ได้แก่ ชาเขียว ชาขิง มะตูม ตะไคร้กระเจี๊ยบ ทองพันชั่ง ชาประเภทนี้ ดื่มได้ทั้งวันไม่ต้องคิดมาก
ชาสมุนไพรประเภทที่สองเป็นชนิดที่ใช้ดื่มเพื่อบำรุงสุขภาพก็ได้ หรือจะใช้ดื่มเป็นยาก็ได้ เช่น ชาหญ้าหนวดแมว รางจืด ดอกคำฝอย หญ้าดอกขาว เป็นต้น คือถ้าจะดื่มบำรุงสุขภาพเช้าหนึ่งถ้วย เย็นหนึ่งถ้วย ดื่มติดต่อกันไปหลาย ๆ วัน ก็ไม่มีอันตรายอะไร แต่หากเกิดมีอาการขัดเบา ปัสสาวะกะปริบกะปรอย อยากใช้ชาหญ้าหนวดแมวที่มีฤทธิ์ขับปัสสาวะช่วยบรรเทาอาการ ถ้าดื่มแค่นี้คงจะไม่เห็นผล หากจะดื่มเพื่อรักษาอาการดังกล่าว ขนาดที่ใช้ดื่มคือ วันละ 3 ครั้ง ๆ ละ 1 ถ้วย ต้องดื่มอย่างน้อยประมาณ 5-7 วัน จึงจะเห็นผล
ส่วนใครที่มีพิษไข้ ผิดสำแดง หรือต้องการแก้พิษเมื่อเมาต่าง ๆ ก็ต้องดื่มชารางจืดบ่อย ๆ ในช่วงแรก เช่นทุก ๆ 4 ชั่วโมง หรือทุกครั้งที่มีไข้ หรืออาจจะดื่มต่างน้ำไปเลยสัก 2-3 วัน จึงค่อยเลิก สำหรับอาการปวดท้อง ท้องขึ้น เป็นไข้มีอาการไอร่วมด้วย ถ้าจะใช้ชาหญ้าดอกขาวบำบัดอาการ ก็ต้องดื่มวันละ 3 เวลา ครั้งละ 1 แก้ว จนอาการหายดีแล้ว แต่ถ้าอยากดื่มเป็นชาบำรุงสุขภาพ ก็ลดขนาดลงมา
ส่วนชาดอกคำฝอยนั้น มีสรรพคุณช่วยขับเหงื่อ เป็นยาระบายอ่อน ๆ บำรุงหัวใจ บำรุงโลหิตและขับระดู มักนิยมนำมาชงดื่มแก้อาการดังกล่าว ข้อควรระวังของชาดอกคำฝอย ก็คือ ไม่ควรใช้ ในสตรีมีครรภ์ เพราะดอกคำฝอยเป็นยาบำรุงเลือดและขับประจำเดือน ถ้าดื่มมาก ๆ อาจแท้งได้
นอกจากนี้ยังมีผู้เข้าใจคลาดเคลื่อนกันมากว่า ชาดอกคำฝอยสามารถลดไขมันในเส้นเลือดได้ ความจริงตัวที่ลดไขมันในเส้นเลือดได้นั้นคือ น้ำมันที่สกัดจากดอกคำฝอย ไม่ใช่ดอกคำฝอยที่เราเอามาชงชากันโดยทั่วไป ยังไม่มีรายงาน การทดลองยืนยันว่าชาดอกคำฝอยลดไขมันในเส้นเลือดได้
ชาประเภทสุดท้าย ต้องถือเป็นยาสมุนไพรที่อยู่ในรูปของชามากกว่า คือเอามาแปรรูป เพื่อนำมาใช้ได้สะดวก ง่าย ๆ รวดเร็วทันใจ ชาพวกนี้ ได้แก่ ชาชุมเห็ดเทศ ชามะขามแขก ซึ่งมีสรรพคุณเป็นยาระบาย ควรกินตามขนาดและระยะเวลาที่กำหนดไว้ พอระบายถ่ายท้องคล่องแล้วก็ควรหยุดดื่มทันที ไม่ควรดื่มติดต่อกันนาน ๆ เป็นประจำทุกวัน เพราะทั้งชาชุมเห็ดเทศและมะขามแขก มีฤทธิ์ไปกระตุ้นลำไส้ หากดื่มติดต่อกันนาน ๆ จะต้องเพิ่มขนาดยามากขึ้น ถึงจะได้ผลและอาจทำให้ระบบขับถ่ายไม่ทำงานได้
พวกชาที่ชอบโฆษณาว่าช่วยลดความอ้วนได้ ก็มักจะเป็นชาสมุนไพรดังกล่าวมานี้ ถ้าจะใช้ก็ต้องคำนึงถึงผลข้างเคียงที่จะตามมาด้วย
คงจะพอแยกแยะกันได้บ้างแล้วว่าจะดื่มชาสมุนไพรอย่างไรให้ได้ประโยชน์สูงสุดและปลอดภัย ดื่มอย่างไรจึงเป็นการป้องกันและบำรุงสุขภาพ ดื่มแบบไหนจึงจะใช้เป็นยารักษาโรคและอาการที่ไม่พึงปรารถนา
เรียกว่ายุคนี้จะกินของไทย ใช้ของไทย ก็ต้องมีภูมิปัญญาแบบไทย ๆ มากำกับ
น้ำกระเพราแดง
ส่วนผสม
ใบกระเพราแดงแห้ง 5 กรัม (1 ช้อนชา)
น้ำเดือด 200 กรัม (14 ช้อนคาว)
วิธีทำ
1.เอาใบกระเพราแดงสดมาล้างทำความสะอาด แล้วนำไปตากแดด 2 – 3 แดดจนแห้งแล้วเก็บไว้ในกระป๋อง
2.เวลาชงเอากระเพราแดงแห้งใส่ในกระติกน้ำร้อนหรือชงกับน้ำ 1 แก้วก็ได้ ทิ้งไว้ 5 – 10 นาทีแล้วดื่มได้เลย
ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา : ช่วยขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อได้ดี
น้ำข่า
ส่วนผสม
ข่าตากแห้ง 20 กรัม (5 แว่น)
น้ำร้อน 200 กรัม (14 ช้อนคาว)
วิธีทำ
1.เอาข่าแก่ที่ตากแห้งแล้วใส่ลงไปในถ้วยกาแฟ 4 – 5 แว่น
2.เอาน้ำร้อนใส่ลงไปค่อนถ้วย ปิดฝาถ้วย ทิ้งไว้สักครู่หนึ่ง แล้วค่อยดื่ม ควรดื่ม 2-3 ถ้วยต่อวัน ก้ทำให้สบายท้อง
ขึ้น หรือจะใช้ข่าสดก็ได้ 10-12 แว่น นำมาทุบให้แตก ต้มเอาน้ำดื่มก็ได้
ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา : ช่วยขับลมได้อย่างดี เป็นการระบายลมออกมาจากลำไส้ แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ เรอเปรี้ยว
น้ำดอกคำฝอย
ส่วนผสม
ดอกคำฝอยแห้ง 2 – 5 กรัม (1 หยิบมือ)
น้ำเดือด 150 กรัม (1 ถ้วยกาแฟ)
วิธีทำ
1. เอาดอกคำฝอยใส่ในถ้วยกาแฟ เทน้ำร้อนลงไป
2. เอาช้อนกาแฟคนให้เข้ากัยน้ำร้อน จนกระทั่งน้ำเป็นสีแดงปนน้ำตาลสีจะเข้ม แล้วจิบดื่มช้าๆ
ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา : ลดไขมันในเส้นเลือด ลดความดันโลหิตสูง ช่วยขับเหงื่อ ช่วยระบายอ่อนๆ คนจีนใช้รักษา
โรคหัวใจ และหลอดเลือด
น้ำฟ้าทะลายโจร
ส่วนผสม
ฟ้าทะลายโจรหั่น (ตากแห้ง) 15 กรัม (1 ช้อนชา)
ใบเตยหอมสดหั่น 15 กรัม (1 ช้อนคาว)
น้ำสะอาด 200 กรัม (14 ช้อนคาว)
วิธีทำ
1. เอาฟ้าทะลายโจรหั่นตากแห้ง ใส่หม้อต้ม
2. เอาใบเตยหอมหั่นใส่ลงไปด้วย เพื่อสร้างความหอมและน่าดื่ม
3. ยกตั้งบนเตาไฟ ต้มจนเดือด เคี่ยวจนงวด ยกลง เอากากออก แบ่งดื่มวันละ 3 เวลา
ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา : ช่วยโรคภูมิแพ้ได้ดี แก้ร้อนใน เจ็บคอ ตัวร้อน ปวดหัว ช่วยเจริญอาหาร
น้ำเห็ดหลินจือ
ส่วนผสม
เห็ดหลินจือ 6 กรัม (10 ชิ้น)
น้ำสะอาดอย่างน้อย 2 ลิตร
วิธีทำ
1.นำเห็ดหลินจือแห้งและน้ำสะอาดใส่ลงไปในหม้อเคลือบหรือหม้อดินอย่างดี
2.ยกขึ้นตั้งบนเตาไฟ ต้มจนเดือด แล้วหรี่ไฟลงให้น้ำเดือดปุด ๆ ต่อไปประมาณ 15 – 20 นาที แล้วจึงยกขึ้น
3.ควรดื่มน้ำสกัดจากเห็ดที่มีอุณหภูมิเท่าอุณหภูมิร่างกาย ให้ดื่มแทนน้ำได้ทั้งวัน (ดื่มเพื่อสุขภาพ)
ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับ
คุณค่าทางยา : สารอาหารที่มีอยู่ในเห้ดหลินจือ จะเข้าไปกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย ให้ทำหน้าที่ปกติ
และสามารถต้านการเจริญเติบโตของเซลล์มะเร็ง ต้านการจับตัวของลิ่มเลือด รวมทั้งลดน้ำตาลในเลือด ฯลฯ
เป็นยาอายุวัฒนะ มีประโยชนืต่อร่างกายมากมายเดือบทุกระบบของร่างกาย เช่น
ระบบไหลเวียนของโลหิต เช่น โรคที่เกิดจาการมีโคเรสเตอรอลในเลือดสูงเส้นเลือดอุดดัน หลอดเลือดแข็งตัว
ความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ และรอบเดือนไม่ปกติของสตรี
ระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคกระเพาะอักเสบ ลำไส้อักเสบ ท้องผูก ทงเดินอาหารอักเสบเรื้อรัง ริดสีดวงทวาร
โรคมะเร็งในอวัยวะต่าง ๆ ของร่างกาย
โรคอื่น ๆ เช่น โรคอักเสบ โรคไขข้ออักเสบ โรคอ้วน อัมพาต อัมพฤกษ์ โรคไตอักเสบ โรคปวดหัวข้างเดียว
นอนไม่หลับ และโรคเครียด
ชาสุขภาพชั้นดี : สู้ภูมิแพ้ด้วยสมุนไพรก้นครัว
พยาบาลชุมชนคนหนึ่ง ที่อยากแบ่งปันประสบการณ์ต่าง ๆ ที่ผ่านเข้ามาในชีวิต ต้องการถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในอำเภอนาคู จังหวัดกาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นถิ่นกำเนิด เชิญทุกท่านร่วมแบ่งปันเรื่องราว ความรู้ ประสบการณ์ ด้วยกันนะครับ