การเฝ้าระวัง ควบคุม ป้องกันและแก้ไขปัญหาการระบาดของโรคไข้เลือดออก 2556
“รู้ก่อน รู้ทัน ป้องกันได้”หากเราช่วยกันรวมพลังเร่งรัดกำจัดลูกน้ำ ในช่วงนาทีทอง (ก.พ. – มิ.ย. 56)
ป่วยแล้วเราจะรับไม่ไหว จะจัดการไม่ได้ ดังนั้นเรามี นาทีทอง ไม่กี่เดือน (2 – 3เดือน คือระหว่างกุมภาพันธ์ – มิถุนายน 2556) ที่จะช่วยกันกำจัดลูกน้ำ เพื่อลดยุง ให้มากที่สุด หากเราทำได้อย่างเต็มที่ ต่อเนื่อง จริงจัง ก็จะสามารถลดจำนวนผู้ป่วยลงได้ครึ่งต่อครึ่งเลยทีเดียว
ยุงลายเป็นยุงสะอาดไข่ในน้ำนิ่งใส ไม่ไข่ในน้ำเน่าเสียหรือท่อระบายน้ำ ซึ่งที่เหล่านั้นเป็นที่เพาะพันธุ์ของยุงรำคาญไม่นำโรคไข้เลือดออก ยุงลายไม่ได้ไข่ในน้ำโดยตรงแต่จะไข่เหนือระดับน้ำ 1-2 เซนติเมตร เมื่อมีน้ำมาเติมท่วมจึงจะแตกตัวเป็นไข่ เป็นลูกน้ำและเป็นยุงลายตัวเต็มวัยต่อไป ใช้เวลาทั้งหมด 7-10 วัน ฉะนั้น จำเป็นต้องรณรงค์กำจัดลูกน้ำทุกสัปดาห์เพื่อตัดวงจรการเกิดยุง
กิจกรรม 5ป. 1ข. คือ “เปลี่ยน-ปิด-ปล่อย-ปรับปรุง-ปฏิบัติเป็นประจำ” และ 1 ข. ขัดไข่ยุงลาย” ซึ่ง 5 ป.ประกอบด้วย ป. ปราบยุงลาย ปิด ปิดภาชนะน้ำกินน้ำใช้ให้มิดชิดหลังการตักใช้น้ำทุกครั้งเพื่อป้องกันยุงลายลงไปวางไข่ , เปลี่ยน เปลี่ยนน้ำในแจกัน ถังเก็บน้ำ ทุก 7 วัน เพื่อตัดวงจรลูกน้ำที่จะกลายเป็นยุง, ปล่อย ปล่อยปลากินลูกน้ำในภาชนะใส่น้ำถาวร เช่น อ่างบัว ถังซีเมนต์เก็บน้ำขนาดใหญ่ , ปรับปรุงสิ่งแวดล้อมให้ปลอดโปร่ง โล่ง สะอาด ลมพัดผ่าน ไม่เป็นที่เกาะพักของยุงลาย และปฏิบัติเป็นประจำจนเป็นนิสัย 
ส่วน 1 ข. ขัดไข่ยุงลาย เนื่องจากยุงลายจะไข่เหนือระดับน้ำ 1-2 เซนติเมตร เมื่อมีน้ำมาเติมจนท่วมหลังไข่ จะฟักตัวเป็นลูกน้ำ แต่หากไม่มีน้ำมาเติมจนท่วมก็จะแห้งติดผนังภาชนะอย่างนั้น เมื่อมีน้ำมาท่วมเมื่อใด ไข่ก็พร้อมแตกตัวเป็นลูกน้ำภายใน 30 นาที ซึ่งยุงตัวเมีย 1 ตัวไข่ครั้งละ 50-150 ฟอง 4-6 ครั้ง ในช่วงชีวิตประมาณ 60 วันของยุง ฉะนั้น ยุงตัวหนึ่งจะมีลูกได้ราว 500 ตัว จึงจำเป็นต้องมีการขัดไข่ยุงลายในภาชนะด้วย โดยใช้ใยขัดล้าง หรือแปรงชนิดนุ่มช่วยในการขัดล้าง และทิ้งน้ำที่ขัดล้างนั้นบนพื้นดินเพื่อให้ไข่แห้งตายไปไม่ควรทิ้งลงท่อระบายน้ำ ซึ่งอาจจะเป็นแหล่งน้ำใสนิ่งทำให้ไข่บางส่วนรอดและเจริญเป็นลูกน้ำและยุงลายได้อีก
เมื่อเกิดไข้เลือดออกขึ้น เราคิดถึงอะไร เราทุกคนต้องคิดถึงยุง การควบคุม ป้องกันไข้เลือดออกเราต้องตั้งเป้าที่ยุงต้องถือว่ายุงเป็นศัตรูหลักที่สำคัญในการทำให้เกิดโรคไข้เลือดออก เมื่อพิจารณาความสัมพันธ์ของยุงกับการเกิดโรคไข้เลือดออก ความชุกชุมของยุงโดยเฉลี่ยจะใกล้เคียงกับการระบาดของโรค แต่ยุงจะนำมาก่อน มาเร็วกว่าการระบาด ของโรค ๑ เดือน เราสามารถจัดการยุงได้ดีกว่า หากเรารอเวลาจนมีผู้ป่วยแล้วเราจะรับไม่ไหว จะจัดการไม่ได้ ดังนั้นเรามี นาทีทอง ไม่กี่เดือน (๒ – ๓ เดือน คือระหว่างกุมภาพันธ์ – มิถุนายน ๒๕๕๖) ที่จะช่วยกันกำจัดลูกน้ำ เพื่อลดยุง ให้มากที่สุด หากเราทำได้อย่างเต็มที่ ต่อเนื่อง จริงจัง เราจะลดผู้ป่วยที่คาดว่าจะมากกว่าแสนได้ถึงครึ่งหนึ่งเลยทีเดียว
หากไม่มีการเฝ้าระวัง ควบคุม ป้องกันโรคอย่างเข้มแข็งเพียงพอในทุกระดับ อาจทำให้เกิดภาวะภัยพิบัติจากการระบาดของโรคไข้เลือดออกที่จะพบผู้ป่วยเพิ่มสูงขึ้นทั่วประเทศ ซึ่งกระทรวงสาธารณสุขจะนำเสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อกำหนดให้การป้องกันและแก้ไขปัญหาการระบาดของโรคไข้เลือดออกเป็นวาระแห่งชาติ ในวันที่ ๕ มีนาคม ๒๕๕๖ ดังนั้นเราจำเป็นต้องดำเนินการรวมพลังเร่งรัดกำจัดลูกน้ำ ในช่วงนาทีทอง ก่อนการระบาด ตั้งแต่ช่วงนี้เป็นต้นไปโดยใช้พื้นที่เป็นฐาน เพราะการดำเนินการที่ทำได้ดีที่สุด คือ ทำในชุมชน และคนที่จะทำได้ คือ “บ้านใคร บ้านคนนั้น เราต้องทำเอง” ไม่ใช่ให้ อสม.ไปคว่ำไปคลอกโอ่งน้ำให้ทุกหลังคาเรือน
พยาบาลชุมชนคนหนึ่ง ที่อยากแบ่งปันประสบการณ์ต่าง ๆ ที่ผ่านเข้ามาในชีวิต ต้องการถ่ายทอดเรื่องราวต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในอำเภอนาคู จังหวัดกาฬสินธุ์ ซึ่งเป็นถิ่นกำเนิด เชิญทุกท่านร่วมแบ่งปันเรื่องราว ความรู้ ประสบการณ์ ด้วยกันนะครับ